Kompletna i bezkompromisowa biografia Stanisława Lema
Psychologiczny portret wielkiego pisarza
O twórczości i literackich zmaganiach Stanisława Lema napisano już wiele. Jako człowiek wciąż pozostaje jednak zagadką. Bardzo oszczędnie opowiadał o swoim życiu prywatnym - wymawiał się słabą pamięcią, zostawiał niedopowiedzenia i przytaczał zabawne anegdoty, gdy padały trudne pytania.
Co rządziło jego światem?
Przemilczana trauma i ucieczka przed bolesnymi wspomnieniami?
Wyparta tożsamość żydowska i potrzeba przynależności do wspólnoty?
Nieprzejednany dystans do świata?
Lęki czy geniusz?
Czego się bał, przed czym uciekał?
Literaturoznawczyni i badaczka jego twórczości Agnieszka Gajewska dotarła do nowych źródeł (archiwa lwowskie, archiwa bezpieki, archiwa prywatne), z których nikt wcześniej nie korzystał.
Dzięki nim nie tylko udaje jej się zrekonstruować życie żydowskiej inteligencji i przedwojennego wielokulturowego Lwowa, ale również postawić mocno udokumentowaną tezę: doświadczenie wojny i ocalenie z Zagłady miało fundamentalny wpływ na Stanisława Lema i jego twórczość, która pełna jest zakamuflowanych odniesień do jego życiowych doświadczeń.
Dzięki tej biografii poznajemy nie tylko wielkiego pisarza, ale przede wszystkim człowieka doświadczonego przez historię, ze wszystkimi jego problemami, obawami, wątpliwościami i słabościami.
Kolejne projekty emancypacji kobiet, które przedstawia książka na szerokim tle epoki, są niczym ślady pozostawione przez kamienie rzucone w wodę: rozchodzą się coraz dalej. W opisywanym tu okresie pomiędzy powstaniem styczniowym a wybuchem drugiej wojny światowej "sprawa kobieca" zataczała coraz szersze kręgi - nie tylko zdobywała nowe sojuszniczki, ale przede wszystkim obejmowała i definiowała na nowo, z perspektywy kobiecej, kolejne sfery życia.
Praca i edukacja, o które walczyła Eliza Orzeszkowa, prawa wyborcze ważne dla Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit, wreszcie prawo do wolności emocjonalnej i seksualnej, którym zajmowały się w swojej twórczości i działalności Zofia Nałkowska i Irena Krzywicka tworzą wielogłos postulatów. Ich cel jest wspólny i wyraża się w pełni w zawołaniu Nałkowskiej - aktualnym i wówczas, i dziś - "Chcemy całego życia"!
Strażnikami fatum Bożena Keff nazywa ludzi, którzy uważali los Żydów za przesądzony, nawet jeszcze przed latem 1942 roku. Ucieleśnieniem żydowskiego fatum byli hitlerowcy, jednak na jego straży stali Polacy - ci, którzy pilnowali, żeby żadna ofiara nie uniknęła przeznaczenia. Często hitlerowców wyobrażano sobie jako wszechobecnych, przez co powoływanie się na karę śmierci za pomoc Żydom brzmiało przekonująco. W rzeczywistości do kary śmierci musieli doprowadzić polscy pośrednicy. Wyobrażenie o wszechobecności hitlerowców zasłania elementarny brak empatii względem Żydów, wszechobecność donosów, grabieży, pogromów i dokonywanych na Żydach zabójstw. Polska literatura lat 40. i 50. XX wieku wyposaża nas w istotny wgląd w polskie zachowania wobec Zagłady. Wyrażają go między innymi Zofia Nałkowska, Adolf Rudnicki, Kazimierz Brandys, Ludwik Hering oraz zapomniany pisarz rodem ze Lwowa Kazimierz R. Frenkel. Dyskurs, w jakim ujmowano okoliczności Zagłady i żydowskiej tożsamości, Keff analizuje na przykładzie Juliana Tuwima i Tadeusza Różewicza. Wnioski z ponownego odczytania tej literatury nie są pocieszające. Przygnębiają, ale mogą przysłużyć się zbiorowej samoświadomości. Powinny też skłonić nas do zmierzenia się z palącym pytaniem o udział grup mniejszościowych - stygmatyzowanych i upokarzanych - w polskiej wspólnocie.
UWAGI:
Bibliografia na stronach 205-209. Oznaczenia odpowiedzialności: Bożena Keff.
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni
Jest to praca wchodząca głęboko we współczesne kwestie społeczne i kulturowe, które mają obecnie miejsce w tym regionie. Ma ona charakter naukowy (co widać także po bibliografi i), ale przybiera również postać osobistego eseju socjologicznego o Śląsku i jego mieszkańcach. Jej autorka odwołuje się niejednokrotnie do swoich prac i badań na temat Śląska, które prowadziła od lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Pozwala to zrozumieć czytelnikowi zmiany, jakie dokonały się i dzieją się w tym regionie, jak ewolucję postrzegania regionu Śląska od traktowania go jako monolitu kulturowego w państwie polskim do dostrzeżenia jego autonomicznej wartości kulturowej w systemie demokracji.
Lektura tej pracy nie pozostawia czytelnika neutralnym, autorka angażuje mocno czytelnika w poznanie i zrozumienie tego, co obecnie tam się dzieje. Staje zawsze po stronie Ślązaków, którzy próbują wreszcie mówić swoim głosem i w swoim imieniu. To jest nie tylko dobra merytorycznie i poznawczo książka, ale jest ona także sprawnie napisana (czyta się ją z zainteresowaniem), ciekawa ze względu na różne przykłady historyczne oraz aktualna ze względu na obecne miejsce Śląska i Ślązaków w Polsce.
z recenzji dr hab. Sławomira Łodzińskiego, prof. UW
II. Niektóre sposoby badania problematyki etnicznej na Śląsku
a. Badania etniczne w polskiej socjologii
b. Badania etniczne na Śląsku
c. Moje badania na Śląsku w latach 2015-2016
III. Śląsk jako pogranicze
a. Śląsk w II Rzeczpospolitej Polskiej
b. II wojna światowa i powojnie – Śląsk w PRL
IV. Inna perspektywa spojrzenia na Śląsk. Socjologia postkolonialna,
teorie postkolonialne a grupa mniejszościowa w Polsce
a. Socjologia wobec problemów społeczności niemetropolitalnych
b. Społeczności pozametropolitalne a teorie postkolonialne
c. Śląsk jako kolonia?
V. Ślązacy w literaturze i literatura śląska
a. Śląsk w literaturze pięknej niemieckiej grupy dominującej
b. Śląsk w literaturze pięknej polskiej grupy dominującej
c. Ślązacy w oczach grup dominujących
d. Ślązacy sami piszący o Śląsku
VI. Pamięć o przeszłości
a. Pamiętanie i zapominanie przeszłości w oczach historyków
i socjologów
b. Historia a pamięć o przeszłości w praktyce
c. Wykorzystywanie przeszłości
VII. Pamięć o przeszłości na Śląsku
a. Historia Śląska w wersji grupy dominującej
b. Historia Śląska w wersji grupy zdominowanej
c. Cywilne spojrzenie na wojnę
d. Która przeszłość jest prawdziwa?
VIII. Co ludzie mówią? Jak działają?
a. Ślązacy? – Tak, Ślązacy!
b. Niemcy i praca w Niemczech
c. Kto reprezentuje Ślązaków?
d. Działania grupy dominującej wobec Śląska i odpowiedź Ślązaków
IX. Zakończenie
Bibliografia
Indeks przedmiotowy
Indeks osobowy
Summary: Silesia – still no change (?). People, culture and the Silesian
community in a postcolonial perspective *
UWAGI:
Mapa na stronie 2 okładki. Bibliografia, netografia na stronach 267-285. Indeksy. Streszczenie w języku angielskim. Oznaczenia odpowiedzialności: Maria Szmeja.
DOSTĘPNOŚĆ:
Dostępny jest 1 egzemplarz. Pozycję można wypożyczyć na 30 dni